Verweving van daken en pleinen
TM URA-ALTSTADT, Sociaal-cultureel Ontmoetingscentrum Sint-Andries, Antwerpen
In de westelijke hoek van de Sint-Andriesplaats, in het centrum van Antwerpen, ligt het Cultureel Ontmoetingscentrum Sint-Andries —kortweg coStA. Verschillende culturele en sociale organisaties ontvangen er jongeren uit de buurt in een amalgaam van historische en jongere gebouwen. Die infrastructuur is verouderd en belemmert de toekomstplannen van het stadsbestuur voor de ontmoetingsplek. Daarom organiseerde de stad een ontwerpwedstrijd die gewonnen werd door URA Yves Malysse Kiki Verbeeck en Altstadt. Hun ontwerp onderscheidde zich van dat van de andere deelnemers, TM Callebaut architecten-Murmuur architecten-Poot architectuur, Dierendockblancke Architecten, Assemble + Czvek Rigby, en Bovenbouw Architectuur. URA en Altstadt versterken, door gericht volumes weg te nemen en toe te voegen, de inherente kwaliteiten van het erfgoed.
Het complex werd vanaf het laatste kwart van de 19e eeuw gebouwd onder opeenvolgende stadsbouwmeesters voor de stedelijke Openbare Reinigingsdienst. Op de site staan diverse hangars en stallen, veelal ijzeren constructies met zadeldaken op ranke spanten. De vooruitgeschoven directeurswoning kondigt het complex op prominente wijze aan op het plein. Van de site, die ooit de Sint-Andriesplaats verbond met de achterliggende Prekersstraat, is na de bouw van twee woongebouwen slechts het deel grenzend aan het plein bewaard. Van latere datum en zonder erfgoedwaarde zijn verbindende volumes tussen de historische hallen. Ze hypothekeren voornamelijk de schaarse ruimte op het binnengebied.
Het verwondert dan ook niet dat de TM URA-ALTSTADT deze gebouwen wegneemt. Door een grote hal, een gebouwdeel en een weinig interessante aanbouw af te breken, maakt het ontwerpteam verbinding met het park in de Prekersstraat. De 19e eeuwse verbinding komt terug, zij het indirect en voor zacht verkeer. De ingang langs het park wordt geflankeerd door een paviljoen. Het team maakt ook de ingang langs het plein uitnodigend door het twee bouwlagen hoge gebouw daar te ontmantelen. Wat overblijft is een deel van de gevel, die als permeabel scherm aangeeft waar de binnentuin in het openbaar domein overgaat. Een opvallend raam biedt een visuele verbinding tussen de Sint-Andriesplaats en de foyer in de noordelijke hal. Op het tweede plan wekt het nieuwe voorstellingsgebouw nieuwsgierigheid.
Door de ingrepen ontstaan in en rond de hangars twee ontmoetingstypologieën, door het team de binnen- en buitenagora genoemd. De binnenagora omvat de foyer, de bibliotheek en het café en bevindt zich in de L-vormige loods, die door een nieuwe vleugel tot een rondgang wordt verbouwd. Het is het adres en het geplande sociale hart van de site. De buitenruimte is smal aan de twee ingangen, maar centraal geeft ze genereus plaats aan spel. Een paviljoen in het midden biedt beschutting en gidst bezoekers naar weerszijden van de tuin. De tuin plooit zich om het nieuwe gebouw voor theater en muziek, een opvallende ode aan het industrieel erfgoed. Het sheddak is de bekroning van wat de ontwerpers een levendig dakenlandschap noemen.
Dat landschap, een vruchtbare verweving van oud en nieuw, benadrukt de historische kwaliteiten van de site. Door de buitenagora maximaal te vergroenen en open te stellen voor passage, krijgt coStA een prominente plaats aan het plein. Het project bedt de ooit afgesloten site in het stadsweefsel in en geeft zo een nieuwe impuls aan een belangrijke speler in het centrum.
Lees ook
