Ontmantelen: werken met het bestaande

Spelers in de Brusselse bouwsector en opdrachtgevers BGHM, talent.brussels en DMBSH willen een nieuwe hoofdzetel die aansluit bij hun eigen bouwvisie. De twee bestaande gebouwen – het ene gelegen op een perceel aan de Gulden-Vlieslaan, het andere op de Jourdanstraat – liggen midden in het bruisende hart van Brussel niet ver van de winkelstraat Louizalaan. Deze centrale ligging vereist een hoge densiteit. Het project van bouwteam AgwA en Matador komt hieraan tegemoet door te werken met de kwaliteiten van de bestaande gebouwen en zich sterk te richten op hergebruik. Verder namen ook Baukunst, DWA, Low architecten en Marger Nielsen deel aan de wedstrijd.

Hun uitgangspunt is niet slopen maar ontmantelen: het bestaande zoveel mogelijk benutten door het aan te passen. Zo worden niet enkel de gebouwen ontmanteld, maar ook het vooroordeel dat renovatie per se slopen betekent. Zoveel mogelijk elementen worden hergebruikt: deuren, kozijnen, scheidingswanden, enz. Het collectief Rotor, op internationaal vlak een koploper wat hergebruik betreft, mag dan Belgisch zijn, het is nog steeds moeilijk maar essentieel om voort te zetten wat zij hebben geïntroduceerd. Volgens Matador is deze aanpak – uitgaan van wat er al is – vandaag de ‘drager van een nieuwe esthetiek’. We kunnen de kwaliteiten van een site benadrukken door eenvoudigweg verbanden te leggen tussen de reeds aanwezige elementen. Zo wil het project de twee bestaande gebouwen, met hun reeds aanzienlijke formele en ruimtelijke identiteit, met elkaar verbinden en zo de dichtheid versterken.

De ingreep zit vooral in de sokkel die twee gebouwen verbindt en die een collectieve ruimte vormt. De sokkel bevat de gemeenschappelijke ruimten en vrijwaart de bestaande structuur. Deze structuur wordt echter bewerkt door bepaalde vloerplaten te verwijderen, om zo een galerij met dubbele hoogte te creëren die nodig is om beide gebouwen te verbinden. De visie van het collectief wordt voortgezet op het dak van de nieuwe sokkel. Een gemeenschappelijk buitenterras zorgt voor een doorgang tussen de twee gebouwen, maar in ruimere zin ook voor een verbinding van de Gulden-Vlieslaan met de Jourdanstraat.

Op de verdiepingen werkt het project door ontmanteling. De bestaande structuur behouden en het teveel ontmantelen volstaat om voor meer porositeit te zorgen met grote open vloeren. Door simpelweg enkele scheidingswanden te verwijderen of te verplaatsen, ontstaat een permeabiliteit dankzij nieuwe openingen naar de circulatieruimten. Binnen de kolommenstructuur vindt een combinatie van ‘architectonische stukken’ haar plaats binnen eenzelfde figuur. Elk van deze ruimten – tuinen, patio’s, cafetaria, auditorium, HUB, tentoonstellingsruimte, … – eist echter zijn eigen identiteit op. Een binnenplaats die open is naar de circulatieruimten zorgt voor ontsluiting en natuurlijk licht.

Terwijl de bouw van het door AgwA en de vylder vinck taillieu ontworpen Palais des Expositions in Charleroi bijna af is, gebruikt het team van AgwA en Matador voor hun project dezelfde principes: de bestaande structuur behouden om tot een plek te komen met meer gebruiksmogelijkheden die uitnodigt tot toe-eigening. Het team toont aan dat door te ontmantelen, en door dus minder te doen, meer wordt verkregen.