A+296  Small Escapes

Een hut in een boom, een kamp achter de sofa, een tent in de tuin: elk kind ontsnapt al spelend uit de wereld om op een kleine, verscholen plek een nieuw universum te scheppen. Het gebrek aan ruimte en attributen is de rijkdom die de verbeelding voedt. Afwezigheid wordt inspiratie. Dat kind, en de bijbehorende droom van een geheime verborgen kamer, zit in elk van ons.

‘Une fois franchis les terreurs du couloir, nous avons tous, nous aussi, aimé à rêver dans la chambre du fond’, schrijft de Franse filosoof Gaston Bachelard. ‘C’est parce que vit en nous une maison onirique, que nous étions un coin sombre de la maison natale, une pièce plus secrète. (…) Tout rêveur a besoin de retourner à sa cellule.’ [1] Bachelard stuurt de dromer terug naar de cel, een plek van sobere afzondering waar de verbeelding de vrije loop krijgt.

De onlangs afgelopen tentoonstelling Inner Travels van de Belgische kunstenaar Rinus Van de Velde, in het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel, toont iets gelijkaardigs: je ziet hoe de kunstenaar zichzelf afbeeldt, in exotische landschappen, onder water, in de ruimte, en tegelijkertijd aangeeft zijn atelier zo min mogelijk te verlaten. Hij verbeeldt als geen ander de ruimtelijke paradox van de afgesloten kamer als metafoor voor de vrijheid, waar architectuur de vluchtroute vormt naar een plek om beter te kunnen denken en werken. De emancipatorische kracht die uitgaat van zo’n ‘lockable’ room of one’s own, zoals Virginia Woolf ze beschrijft als een plek ‘to idle’, om helemaal niets te doen en net zo heel productief te kunnen zijn, is vandaag sterker dan ooit, in een wereld waar verstrooiing een verslaving en focus een verdienmodel geworden is.

‘De zoektocht naar een ruimte om mentaal en fysiek te kunnen ontsnappen is erg actueel’, schrijft Bart Tritsmans in een artikel waarin hij vier ‘schuilplaatsen’ analyseert. Van luchtige tuinkamer tot betonnen poolhouse, van sobere blokhut tot geraffineerde studieruimte, telkens opnieuw zochten de architecten een manier om via een ogenschijnlijk kleine toevoeging aan het bestaande een antwoord te bieden op een grootmenselijk verlangen: de zoektocht naar de essentie.