A+298  At your Service

Toen Wivina Demeester eind vorige eeuw als Vlaams minister van Financiën, Begroting en Gezondheidsbeleid het initiatief nam om de eerste Vlaams Bouwmeester aan te stellen, wilde ze daarmee in de eerste plaats de voorwaarden creëren voor een betere architecturale kwaliteit van overheidsgebouwen. Ondertussen zijn we meer dan twintig jaar verder en werd dankzij dit initiatief een beleid uitgebouwd dat veel verder reikt dan alleen de opdrachten van en voor de overheid. Toch blijven overheidsgebouwen zowel in Vlaanderen, Brussel als Wallonië een paradepaardje van de wedstrijdcultuur, waarin de overheid als voorbeeldige bouwheer de kans heeft om haar visie op de gebouwde ruimte meteen in de realiteit om te zetten en het goede voorbeeld te geven.

Of dat altijd lukt, is maar de vraag, en meteen ook het onderwerp van het debat tussen Géry Leloutre en Luc Symoens in hun respectievelijke opiniestukken over Brucity, de nieuwe kantoren van de Stad Brussel. Hoe de overheid haar personeel, of ‘zij die de maatschappij dienen’, zoals het Engelse begrip civil servant het mooi uitdrukt, wil en kan huisvesten is meteen ook de veruitwendiging van het interne beleid.

Opvallend is dat steden, gemeenten en zelfs de Europese Unie – met uitzondering dus van de Stad Brussel – steeds vaker kiezen voor de herwaardering van het bestaande patrimonium. Zo besliste de gemeente Ukkel om het voormalige Fabricom-gebouw, een constructie uit de jaren 1970, te herbestemmen tot nieuwe centrale plek voor haar vele diensten, in een ontwerp van Archipelago. Hierbij koos de gemeente resoluut voor een nieuwe vormentaal, weg van het traditionele representatieve en een beetje protserige oorspronkelijke gemeentehuis in Louis XIII-stijl. Het prachtige stadhuis van Antwerpen, een monument uit 1564, kreeg dan weer een ingrijpende renovatie en restauratie van de hand van HUB en Origin en in lijn met de werken die Pierre Bruno Bourla in de 19de eeuw uitvoerde.

Ook de Europese Unie trok, via de beslissing van de internationale professionele jury, uiteindelijk de kaart van herbestemming in de wedstrijd voor het nieuwe Europees Parlement in Brussel. Het bestaande gebouw, in de volksmond Caprice des Dieux genoemd, naar het gelijknamige smeerkaasje, is een betonnen kolos van nauwelijks dertig jaar oud met een ovaal grondplan. Hergebruik ligt hier voor de hand, niet vanwege de architecturale kwaliteiten van het oorspronkelijke gebouw, want die zijn er niet, maar uit energetische en ecologische overwegingen. In samenwerking met NL Architects, Ensamble Studio en Carlo Ratti slaagde JDS erin van dit banale kantoorgebouw een hedendaagse en representatieve werkplek te maken voor de Europese civil servants.

Niet alleen administratieve ambtenaren, ook politie en brandweer staan dag en nacht tot onze dienst. Dankzij een reeks interessante wedstrijden behoort ook de brandweerkazerne steeds vaker tot het domein van experiment en typologisch onderzoek. Hiervan getuigen de pas opgeleverde kazerne van Dilbeek door SNCDA en die van Charleroi door Samyn en partners.

Deze en veel andere voorbeelden laten zien hoe het beleid rond overheidsgebouwen de vraagstelling langzaam heeft omgedraaid: van een stimulans tot een hedendaagse architectuurtaal tot de inzet van architectuur an sich als instrument voor een betere dienstverlening.