De wereld bezwijkt onder de hitte. Bosbranden, uitgedroogde rivieren en extreme waterschaarste doen mens en natuur naar adem happen, en laten geen twijfel over de urgentie van de klimaatcrisis. Ook zetten torenhoge energieprijzen burgers, bedrijven en nationale economieën onder druk.

Klimaatverandering en de noodzaak van de energietransitie halen al jaren de wereldpers. De Internationale Architectuur Biënnale van Rotterdam wijdt er dit jaar met ‘It’s about time’ een hele editie aan (p. 20). De bouwsector is in Europa verantwoordelijk voor 40 procent van de CO2-uitstoot. Architecturale, stedenbouwkundige en bouwtechnische beslissingen bepalen dus 40 procent van de huidige uitdagingen. Dat betekent ook dat architecten en stedenbouwkundigen de instrumenten in handen hebben om die uitstoot drastisch te verlagen en zo mee aan de wieg te staan, en dus medearchitect te zijn, van de net-zero carbon society, beoogd in 2050.

Architecten bouwen wereldwijd al jaren aan een duurzamere omgeving, waarbij een verminderd energieverbruik en de toepassing van ecologische materialen ingeburgerd zijn. Toch brengt deze acute energiecrisis de transitie vandaag in een stroomversnelling.

Wat zijn nu de condities van dit nieuwe, dwingende paradigma? Ten eerste moet het sneller: de transitie moet nú gebeuren. Ten tweede is er nood aan een radicale opschaling. Vergeet enkele losstaande maatregelen op de schaal van de individuele woning: we willen wijken aanpakken, of zelfs een hele stad. Ten slotte is er de uitdaging om zoveel mogelijk aspecten van duurzaamheid onder één noemer te brengen en met één strategie te tackelen.

Bouwmaterialen maken, zowel op het vlak van productieprocessen als in hun ecologische eigenschappen, deel uit de basisingrediënten van de energieomwenteling. Materialen worden idealiter lokaal geproduceerd met weinig energie – en liefst helemaal niet meer geproduceerd, dankzij hergebruik.

Om de circulaire economie de schaal te geven die ze nodig heeft om echt impact te hebben, pleit Lionel De Vlieger (p. 76) voor een volledige herdenking van de bouwindustrie.

Fossielvrije hernieuwbare bronnen van elektriciteit, zoals zonneen windenergie, vormen samen met warmtepompen een ander noodzakelijk ingrediënt, zowel om de CO2-uitstoot terug te dringen als om onafhankelijk te worden van onder meer Russisch gas en de Europese economie te stimuleren.

Toch is technologie geen doel op zich en niet het enige zaligmakende antwoord op de energiecrisis. Eef Boeckx zet daarom een reeks low-techoplossingen op een rijtje die een aanvulling zijn op de ‘vertechnologisering’ van het energiediscours (p. 80).