A+262 [Re]work
Oktober November 2016
Edito
Pieter T'Jonck - Hoofdredacteur
In 2005 duwde het Duitse theatercollectief Rimini Protokoll zijn publiek in Call Cutta met de neus op de feiten: na handenarbeid worden nu ook lagere kantoorjobs uitbesteed aan lageloonlanden. Maar het kan nog erger: elektronische callcenters hebben intussen zelfs goedkope werkkrachten vervangen. Het kan vandaag net zo goed een robot zijn die je opbelt om je een abonnement of verzekering aan te praten. The Economist sloeg daarover jaren geleden al alarm: “Robots take over our jobs.” Weinig jobs zouden volgens dat blad standhouden tegen de robotisering. Zelfs de zorgsector is er niet meer immuun voor. Met veel vertraging pikte onze pers dat bericht recent op, niet toevallig tijdens het debat over het leefloon. Maar ook zonder robotisering staan er jobs op de helling. In de retailsector bijvoorbeeld, nu die het stilaan aflegt tegen e-commerce.
Die ontwikkelingen lijken zo onvatbaar en bedreigend dat het denken er vaak bij stilvalt. Maar is het wel zo erg dat machines allerlei geestdodende jobs overnemen? De kunstenaar Constant (Nieuwenhuijs) verkende in zijn magnum opus New Babylon alvast een samenleving waarin de mens bevrijd was van de zorg om te overleven. Dat liep echter uit op unheimliche beelden van een desolate wereld vol geweld. Werk lijkt op die manier toch minder een gesel dan wel iets wat we nodig hebben om ons leven vorm te geven.
Het is trouwens een beetje te vroeg om te wanhopen. De wereldwijde klimaatcrisis zou hier weleens een blessing in disguise kunnen zijn. Iedereen beseft stilaan dat het onhoudbaar is om het vuile werk uit te besteden aan sukkelaars in verre landen, om dat werk dan weer in te vliegen. Het is veel duurzamer om hier te produceren. Of om spullen intensiever te recycleren. Zo’n maakindustrie kent trouwens nog heel wat jobs die niet zomaar te robotiseren vallen. Onze economie zou er veerkrachtiger van worden.
Toch moeten we ons ervoor hoeden om daarbij de fouten van de late 20ste eeuw te herhalen. Toen werd de industrie steeds verder uit de stad verdreven, richting bedrijventerreinen. Daar waren goede redenen voor, zoals de schrijnende leefomstandigheden veroorzaakt door fabrieken die het stedelijke milieu verknoeiden. Maar de remedie lijkt ondertussen slechter dan de kwaal. Doordat bedrijventerreinen vaak op afgelegen locaties liggen, buiten de centra waar arbeiders wonen of waar producten afgezet worden, veroorzaken ze eindeloze verkeersstromen en files. Die zijn even funest voor de levenskwaliteit en het milieu. En dat terwijl de steden zonder ateliers en fabrieken veel van hun levendigheid en diversiteit verloren.
Hoog tijd dus om de maakindustrie terug naar de stad te halen, zonder in 19de-eeuwse toestanden te vervallen. Alleen zijn we vergeten hoe we dat moeten doen: wonen, werken en ontspanning samenbrengen in één sociale en fysieke ruimte. Benoît Moritz en Jens Aerts stelden de kwestie in 2014 al aan de orde in de tentoonstelling Re:work. De Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) ging daar dit jaar nog dieper op in. De expo presenteerde aan de hand van concrete voorbeelden en ontwerpend onderzoek talloze modellen voor zo’n nieuwe, werkende en werkbare stad. Architecture Workroom Brussels (AWB) was er een prominente gast, onder meer met onderzoek van de Belgische conditie. Nu zij hun bijdrage presenteren in Bozar, wil dat onderzoek een podium geven en enkele kwesties verder uitspitten. Samen met AWB onderzoeken we hoe ons land er zou kunnen uitzien als we niet langer alles invliegen en outsourcen, maar het weer hier ter plaatse doen.
Ideeën te over. Jonathan Holslag en Mark Brearley houden een vlammend pleidooi voor een nieuwe maakindustrie in de stad. Marjolijn Claeys en Elke Vanempten bepleiten de plaats van landbouw in de stad. We verwelkomen Leo Van Broeck, de nieuwe Vlaams Bouwmeester, die scherpe inzichten formuleert over onder andere een nieuwe regelgeving rond werken in de stad. Industriëlen en ontwikkelaars vertellen waarom ze voor Brussel kiezen als vestigingsplaats, terwijl beleidsmakers en ontwerpers het hebben over nieuwe instrumenten om die werkzame en werkbare samenleving vorm te geven. Vele projecten en onderzoeken bewijzen tenslotte dat dit allerminst een fata morgana is. Zo werd deze een kleine catalogus bij de tentoonstelling die AWB rond dit thema houdt in Bozar in het najaar van 2016. Ga kijken. Het loont de moeite.
Inhoudstafel
Product News
Badkamer, bekleding, bureau, …
In the Picture
Het abattoir van de toekomst Pieter T’Jonck
Belevingsdepot Pieter T’Jonck
Kostbare kilometers Cécile Vandernoot
Meer park, minder containerpark Hong Wan Chan
Van fabriek tot dienstencentrum Thibaut Paggen
Fundamenten
Edito Pieter T’Jonck
“De regels moeten soepeler” Lisa De Visscher
Eerherstel van het ambacht Laurent Vermeersch
De ontdekking van het productieve landschap Elke Vanempten en Marjolijn Claeys
De productieve stad Voor dromers en doeners, durvers en denkers Johan Wambacq
Foto-essay Maxime Delvaux
Stedelijke uitdagingen voor stedelijke ondernemers Laurent Vermeersch
Een goede stad heeft industrie nodig Joeri De Bruyn
Statements Mark Brearly
Zoom In
Meerdere schalen, meerdere verhalen. Interview met Central door Geoffrey Grulois
Guests
Cellule architecture. Aanknopen bij veranderingen Virginie Pigeon
Team Vlaams Bouwmeester. Bouwen aan het productieve landschap Elke Vanempten
