A+260  [Re]positioning the EU

Bij de opmaak van deze A+ weten we nog niet of de Brexit er komt, wel dat de steun voor de EU onder haar inwoners taant. Toch staat ‘EUROPA’, de nieuwe zetel van de Raad van Europa, op een zucht van zijn voltooiing. Dit ontwerp van Philippe Samyn is een lichtpuntje in de troosteloze zee van kantoren die de Europese Wijk in Brussel is. In 2009 zou het allemaal veranderen met een wedstrijd, maar ondertussen valt er van het mooie plaatje van winnaar Christian de Portzamparc nog niet veel te merken op het terrein. Het kon alvast de bouw van The One of Realex niet verhinderen, ook al noemt Brussels Bouwmeester Kristiaan Borret die twee torens zonder omwegen teleurstellend. Een plan van XDGA voor het Schumanplein sneuvelde ondertussen door slechte omkadering en geldgebrek. Het toekomstige Museum van Europa komt niet eens tot heldere communicatie over zijn ambities of zelfs maar openingsdatum door intern gehakketak. Het oogt niet fraai.

De Europese Wijk is zo’n fletse brij omdat de honger naar kantoorruimte van de EU wel legendarisch is, maar ze zelf niet investeert. Ze huurt kantoren van ontwikkelaars. De enige ambities van de EU, als huurder, zijn veiligheid, functionaliteit en prijs, weerspiegeld in vuistdikke eisenbundels. Marie-Françoise Plissart registreert in deze haarscherp zowel de patserige banaliteit als de schade aan de stad die 60 jaar Europa in Brussel opleverde. In een recent nummer van het tijdschrift ‘Erfgoed Brussel’, te lezen op onze website, toont Sven Sterken aan hoe Vorst en Staat actief steun verleenden aan deze koehandel. Die had een catastrofale impact op de wijk en de stad. Maar in Brussel doet iedereen, de verzamelde overheden op kop, alsof zijn neus bloedt. De gebreken van de fysieke architectuur van de EU weerspiegelen die van haar institutionele architectuur. De EU streefde naar vrede door economisch samenwerking. Die zou als vanzelf tot een alomvattende convergentie leiden. De werkelijkheid pakte anders uit. Nationale belangen spelen al te vaak op. Reële solidariteit is ver te zoeken en wettelijk niet verankerd. Het was de achillespees van de EU en de euro in het afgelopen decennium. Ei zo na stortte het hele systeem daardoor in 2008 in. Dat zou tot bezinning en overleg moeten aanzetten. Maar niets is minder waar. Terwijl het protest binnen en buiten het Parlement groeit, ploetert het ambtelijke apparaat van de EU, verschanst in zijn banale dozen van spiegelend glas, stug verder aan een economische regelgeving van neoliberale snit, naar de smaak van de tijd.

Of dat al dan niet de juiste weg is, doet weinig ter zake. Het probleem is dat die ontwikkeling aan elke democratische controle lijkt te ontsnappen, zoals de gelekte TTIP-akkoorden onlangs bewezen. De diepe onvrede die eruit voortvloeit, verhindert de constructie van een Europese culturele identiteit. Elke Europeaan eet ondertussen dezelfde gecertificeerde en gecontroleerde, doorgaans smakeloze yoghurt, maar niemand lust hem. Europa had een cultureel project moeten zijn. De economie was wel gevolgd. Nu is Europa een half mislukt economisch project, dat de vorming van een Europese cultuur in de weg staat. Het is het perfecte recept voor vervreemding.