A+258  (Re)cycle. (Re)habilitate

In een vaak geciteerde tekst maakte de Duitse filosoof Walter Benjamin zich deze bedenking bij Angelus Novus, een schilderij van Paul Klee: “Er staat een engel op afgebeeld die zo te zien op het punt staat zich te verwijderen van iets waar het zijn blik strak op gericht houdt. Zijn ogen en zijn mond zijn opengesperd, hij heeft zijn vleugels gespreid. Zo moet de engel van de geschiedenis eruitzien. Zijn gelaat is naar het verleden gewend. Waar wij een reeks gebeurtenissen waarnemen, ziet hij één enkele catastrofe en daarin wordt zonder enig respijt puinhoop op puinhoop gestapeld, die hem voor de voeten geworpen wordt. De engel zou wel willen blijven, de doden tot leven wekken en de brokstukken weer tot een geheel maken. Maar zijn vleugels vangen de wind die uit het paradijs waait, een storm die zo hard is dat hij ze niet kan stuiten. Deze storm stuwt hem onweerstaanbaar voort, de toekomst in die hij de rug heeft toegekeerd, terwijl de stapel puin vóór hem tot aan de hemel groeit. Deze storm is wat wij vooruitgang noemen.”

Benjamin schreef dit aan de vooravond van WO II. Hij leefde in een verscheurde wereld. De moderne droom van een vooruitgang lag aan diggelen. Maar wellicht doet het woord ‘puinhopen’ ook nu voor veel mensen akelig actueel aan. Lijkt onze wereld niet steeds meer op de puinhopen die het decor vormen van Mad Max? Hoe kon het ooit zo ver komen? Tja… Na WO II werden Benjamins profetische woorden snel vergeten: de ongebreidelde vooruitgang ging voor en voort. Niemand dacht na over de gevolgen. Pas zo’n 30 jaar vooruitgang later, ergens na 1970, sloeg voor het eerst in kleine kring de twijfel toe over die rücksichtslose vooruitgang. Het tijdperk van de tweede, reflexieve moderniteit, was aangebroken: steeds meer, uiteindelijk haast alle waarheden moesten sneuvelen. Vooruitgangspessimisme en twijfel werden ons credo, gevoed door jobstijdingen over milieu, klimaat, politiek, economie die ons met ontstellende regelmaat bereiken (dat credo is zelf vreemd genoeg ook de oorzaak van de ontrafeling van de samenleving zoals we ze na WO II kenden).