Ornament and identity – Neutelings Riedijk Architects

Twaalf jaar na At Work, de publicatie waarin het in Rotterdam gevestigde bureau Neutelings Riedijk zijn ontwerpmethodes toelichtte en grondig analyseerde, verschijnt het boek Ornament and Identity. Hierin worden verschillende architectonische uitdrukkingesvormen beschreven en toegepast op hun oeuvre van meer dan dertig projecten.

Het boek presenteert verschillende ornamentale elementen onafhankelijk van hun context die nadien de sleutel vormen voor de lezing van de projecten in hun geheel. Een reeks heterocliete gebouwen volgen elkaar op en geven, zo benadrukt Neutelings Riedijk, elk op hun manier, een identidteit aan de gebouwde ruimte waarin ze verankerd liggen. In tegenstelling tot de sobere en abstracte gevels die Adolf Loos als enige architecturale uidrukkingsvorm naar voor schoof, maakt het Nederlandse kantoor gebruik van ornamenten als structureelonderdeel van zijn architectuurtaal. In dit ornamentele vocabularium ontwikkelen plan, doorsnede en gevel zich vaak onafhankelijk van elkaar.

Een terugkerende vraag in het oeuvre van Neutelings Riedijk is de relatie tussen vormelijke expressie en programma. Moet je de functie van een gebouw van de gevel kunnen aflezen? Het bureau stelt zichzelf ook telkens opnieuw voor de genereuze uitdaging om iets terug te geven aan zijn omgeving. Dit vertaalt zich o.a. in de uitbreiding van de openbare ruimte tot in het hart (of tot op het dak) van het gebouw. Op die manier kan de gebruiker zich het gebouw toeëigenen en draagt het bij tot de collectieve indentiteit van zijn omgeving, zonder in cliché’s te vervallen.

De publicatie is een manifest tegen de vandaag geldende uniformiteit van de architectonische expressie en slaagt in zijn opzet het ornament te verheffen tot een instrument ten dienste van een collectieve identiteit die het stadium van pastische of platte decoratie ruimschoots overtreft. Een interessante en bevattelijke inleiding draagt bij tot het begrip hiervan. Het boek blijft echter, bij gebrek aan een onafhankelijke kijk op het oeuvre onder de vorm van een externe bijdrage, een portfolio die weliswaar een interessant kijk geeft op de hele productie van het bureau maar er verder weinig aan toevoegt.