Operatie wooncoöperatie

Onder de energiecrisis, die de COVID-crisis opvolgde als nieuwsitem nr. 1 (op Oekraïne na dan) schuilt al veel langer een andere crisis. Het blijkt voor mensen met een modaal inkomen steeds moeilijker om een huis te verwerven of tegen een betaalbare prijs te verhuren, terwijl ze teveel verdienen voor de sociale huursector. Dat is geen typisch Belgisch fenomeen: het doet zich in veel Europese landen voor. Een van de oorzaken van die crisis is dat woningen steeds meer als een beleggingsobject in plaats van een ‘gebruiksgoed’ beschouwd worden. Dat oefent een enorme opwaartse druk uit op de prijzen. Die wordt nog versterkt door een ­ al dan niet vermeende ­ schaarste aan gronden.

‘Operatie wooncoöperatie: uit de wooncrisis door gemeenschappelijk bezit’ van Arie Lengkeek en Peter Kuenzli stelt de wooncoöperatie als remedie voor. Een coöperatie, let wel, gaat niet (noodzakelijk) over co-housing, en evenmin over sharing. Het gaat over een manier van bouwen en wonen waarbij het bezit gemeenschappelijk is en ook zo beheerd wordt. Op die manier kan er tegen kostprijs gewoond worden, omdat er geen winst afgeroomd wordt. Zo’n coöperatie heeft er bovendien, anders dan een ontwikkelaar, alle belang bij om te investeren in duurzame constructies, om de onderhoudskosten te beperken en zo betaalbaarheid op lange termijn te verzekeren.

Coöperaties vormen in België nog steeds een nichemarkt, al timmert een organisatie als Wooncoop stevig aan de weg, omdat de beleidscontext niet meezit. Dat is in Nederland net zo. Daardoor moeten beginnende coöperaties in de lage landen opboksen tegen kapitaalkrachtige groepen om gronden te verwerven. Die strijd verliezen ze heel vaak. Dat ligt helemaal anders in Duitsland (München), Oostenrijk (Wenen) en Zwitserland (Zürich) waar de overheid een sterk wetgevend kader optrok rond coöperatief bouwen, en coöperaties ook ondersteunt bij de verwerving van gronden en projectfinanciering. De redenering is dat een coöperatief woonmodel inclusief, betaalbaar en duurzaam wonen mogelijk maakt. Dat verantwoordt overheidsinterventie om bijvoorbeeld de speculatie op grond af te remmen. .

‘Operatie wooncoöperatie’ is een erg boeiend, zij het af en toe wat drammerig boek, dat inzichtelijk maakt hoe de woningmarkt nu (niet) werkt, welke mechanismen daarbij spelen en hoe een coöperatie daar een alternatief voor kan zijn, als een derde weg tussen koop- en huursector. Een en ander wordt ook geïllustreerd met plannen van bijzonder innovatieve coöperatieve projecten in Wenen, München en vooral Zürich.

‘Operatie wooncoöperatie: uit de wooncrisis door gemeenschappelijk bezit’, Arie Lengkeek en Peter Kuenzli, Valiz, Amsterdam 2022, paperback 265 blz. ISBN 978-94-93246-06-5. Adviesprijs 24,50 €.