Architectuurgeschiedenis: de irritante versie

‘In elke groep reizigers, in elke toeristenbus, is er op zijn minst één man die er op staat om de anderen opmerkzaam te maken op de schoonheid en het belang van de dingen die ze tegenkomen, ook al kunnen die anderen die dingen net zo goed zien. In wezen zijn wij die man, vrees ik.’

Deze opmerking van kunsthistoricus Michael Baxandall in het essay ‘The language of art history’ (1979) lijkt wel geschreven met Philippe Bonnin in het achterhoofd. In zijn boek ‘Katsura et ses jardins / un mythe de l’architecture japonaise’ slaagt hij erin bijna 230 bladzijden lang door te drammen over wat hij allemaal opmerkt in de tuinen van het keizerlijk paleis van Katsura, Kyoto. Een overdaad aan adjectieven, weetjes en citaten van Japanse schrijvers strooit hij met gulle hand rond om zijn fijngevoeligheid te illustreren. Nochtans duurt die wandeling niet meer dan een uur.

Pas als je, de wanhoop voorbij, al lang wikipedia geraadpleegd hebt om te achterhalen wanneer en hoe dat paleis gebouwd werd, schetst Bonnin de geschiedenis van de tuinen en gebouwen. Pas dan laat hij zien dat dit, op oude poëzie geïnspireerde, toverachtig mooie, domein een vluchtheuvel was: Japan was in de vroege 17^e eeuw immers politiek zeer gespannen en gewelddadig.

Het domein kreeg in de 19^e eeuw, toen de Japanse grenzen weer open gingen, een mythisch statuut als getuige van een voorouderlijk Japan. In de 20^e eeuw zouden Europese en Japanse architecten het dan weer -zij het om heel andere redenen- als voorloper van ‘moderne’ architectuur bestempelen.

Ook daar is Bonnin de wijsneus van dienst. Zijn pispaal is Bruno Taut. Die wijdde in de jaren 1930, op de vlucht voor de nazi’s, een publicatie aan het domein. Wellicht annexeerde hij het nogal voortvarend bij de moderne architectuur. Maar Bonnin vergaloppeert zich in zijn tirade tegen die domme modernisten die, anders dan zijn fijnbesnaarde zelf,  niets begrepen van de Japanse cultuur. Hij beweert plompverloren dat Taut doceerde aan het Bauhaus. Complete onzin. Het ondergraaft meteen zijn betoog. Daar en dan sloeg ik dit boek definitief dicht.

Katsura et ses jardins / un mythe de l’architecture japonaise, Philippe Bonnin, Arléa, Paris, 2019. 352 paginas met 76 afbeeldingen in kleur. ISBN : 9782363081872-. Richtprijs 25 €