Een woongemeenschap in het landschap

Centrum Ganspoel is een wonderlijke plek: de bijna honderd jaar oude zorgenclave (gesticht door een pater die, zelf oorlogsblinde, hulp wilde bieden aan blinden en slechtzienden) is stapsgewijs uitgegroeid tot een bonte verzameling van gebouwen die vrijelijk over een langwerpig terrein aan een kleine landweg zijn verspreid. De geïsoleerde ligging van de campus biedt de bewoners de rust die veel van hen nodig hebben, maar van de schitterende openheid van het omringende landschap is op de site zelf niet echt sprake. De campus is vol: er moet eerst worden afgebroken voordat er kan worden gebouwd.

Het ontwerp probeert iets aan die congestie te doen door de contouren van de nieuwbouw, uitgevoerd in chique-so-bere baksteen en onbehandeld hout, te minimaliseren. Het gebouwvolume is ingegraven en opgedeeld: aan de wegzijde is alleen de bovenste van twee woonlagen zichtbaar, terwijl het gebouw zich vanuit andere gezichtspunten presenteert als een drietal afzonderlijke paviljoens die enkel door een smalle, wespentailleachtige gang met elkaar zijn verbonden. Die geleding verkleint niet alleen de présence van het gebouw, maar legt ook de interne organisatie vast: elk van de paviljoens huisvest twee leefgroepen met elk tien kamers die zijn geordend in een driehoekig plan. Iedere driehoek culmineert in een gemeenschappelijke (eet)ruimte, waaraan het omringende landschap zich in een fantastisch panorama ontvouwt. De gebouwvorm organiseert ook de buitenruimte: rondom de paviljoens lokt de terugwijkende gevel het groen tot in twee intieme tuinkamers, waaraan de woonvertrekken grenzen. In het interieur zet het aardse materiaal- en kleurgebruik zich voort: keramische tegels in donkere tinten vormen de basis van een palet dat richting het plafond lichter en zachter wordt. De gekozen materialen, kleuren en texturen zijn het resultaat van een ontwerpproces waarin praktische vereisten – stootvast, prikkelarm, rolstoeltoegankelijk, virusvriendelijk , logistiek werkbaar – zijn verenigd met de behoefte aan onklinische huiselijkheid. Dat proces heeft een architectuur opgeleverd waarin ornament steeds een praktische functie heeft: zo zijn de kozijnen van de kamerdeuren in contrasterende kleuren geschilderd, zodat ook slechtzienden ze makkelijk kunnen vinden, en texturen op de muren en vloeren helpen blinde bewoners om zich te oriënteren. Het contrast met de industriële functionaliteit van de douche-bedden en plafondliften in het interieur benadrukt de sterke persoonlijkheid van de ontwikkelde kleuren- en vormentaal, die van de structuur allereerst een woongebouw maakt en de zorgverlening voorziet van een betekenisvol decor zonder haar in de weg te staan.

“Die architectuurtaal kwam tot stand tijdens een serie gezamenlijke workshops”, vertellen Christopher Paesbrugghe van Collectief Noord en Christine Vanswijgenhoven van Centrum Ganspoel. “Intensieve samenwerking tussen ontwerper en zorgverlener was noodzakelijk voor een succesvolle vertaling van de wensen en eisen van een in België min of meer unieke doelgroep.” Die gezamenlijke aanpak heeft geresulteerd in een zorgvuldig samengesteld ontwerp dat precisie combineert met een bepaalde mate van ingebouwde flexibiliteit: met het oog op toekomstige veranderingen in wensen en behoeften staat de draagconstructie bijvoorbeeld een herindeling van de leefgroepen toe. (…)

Architect Collectief Noord Architecten
Website www.collectiefnoord.be
Project name Ganspoel
Location Huldenberg

Programme 3 new residential buildings des-tined for adults with serious care and support needs. Each building houses 2 groups of 10 people each.
Procedurepublic tender
Client VZW Ganspoel
Structural engineering Studiebureau OSQB

Building physics Studiebureau Boydens
Acoustic Studiebureau De Fonseca
Lead contractor Cordeel Hoeselt
Completion June 2022

Total floor area 3,600 m2
Budget€ 4,850,174 (excl. VAT and fees)
Product/Supplier Tectum (roof covering), Topcer (inner floor covering, tilework), Gyproc (dry mortarless), Geberit (sanitary), Bega (outdoor lights), Niko (light switches)