Een shōji in de Westhoek

Schenk Hattori Architecture Atelier bouwde een onthaalpaviljoen voor natuurgebied De Palingbeek in de omgeving van Ieper. De architecten ontwierpen het gebouw als een kamerscherm dat het landschap structureert en de chaotische bestaande situatie verbergt. De schijnbaar eenvoudige, elegante houten constructie weerspiegelt de precisie van het vakmanschap, en realiseert een subtiele ruimtelijke ingreep: een ontmoetingsplek, een rustpunt langs het wandelpad, een aankondiging van het landschap.

De oorlogskerkhoven en gedenktekens in de Westhoek herinneren aan de geschiedenis van de regio. De Palingbeek vormde een strategisch punt tijdens de Eerste Wereldoorlog, maar kent ook een bijzondere voorgeschiedenis van mislukte infrastructuurprojecten. De Palingbeek is een restant van een kanaal dat vanaf 1864 werd aangelegd en dat keer op keer inkalfde. Vandaag is het gebied een populaire bestemming voor wandelaars en fietsers. De Palingbeekroute leidt door bossen, glooiende weilanden, moerassen en boomgaarden. De provincie West-Vlaanderen gaf het Belgisch-Japanse architectenbureau Schenk-Hattori de opdracht om een onbemand inkompaviljoen te bouwen dat bezoekers wegwijs maakt in de omgeving.

In de berm komen de eerste sneeuwklokjes tevoorschijn en fluiten de vogels in de winterzon. Voorts is het stil op de parking van het natuurgebied. Vanaf een afstand is niet meteen duidelijk welke vorm het paviljoen zal aannemen. De lage, donkere structuur lijkt een langgerekte wand die de parking afgrenst van de achterliggende natuur. Bij het benaderen blijkt het paviljoen uit een houten geraamte met een afdak in roofing te bestaan; het diffuse zonlicht valt onder het dak door en belicht de houtconstructie langs de achterzijde.

De stilte wordt abrupt doorbroken door een blaffende hond, die de aandacht op de omgevingscontext van het paviljoen vestigt. Een laag, wat mistroostig, grijsgeschilderd bakstenen gebouw dat als cafetaria en conciërgewoning dienstdoet, zit – inclusief koterijen en een witte stookolietank– achter het nieuwe paviljoen verscholen. Dat was de eerste ambitie in de dubbele betekenis van het paviljoen: verbergen wat er zich achter bevindt en een overgang maken tussen het collectieve karakter van het natuurgebied en de private ruimte van de conciërgewoning. Zoals een shōji, een kamerscherm in een traditioneel Japans gebouw, biedt het paviljoen van Schenk-Hattori een visuele afscheiding en bescherming tegen de elementen, terwijl geluiden, schaduwen en zonlicht erdoorheen kunnen dringen. De tweede ambitie bestaat erin om het landschap te structureren en een ontmoetingsplaats te creëren. De betekenis van het paviljoen als afscheiding verandert langzaam wanneer je dichterbij komt. De subtiel concave vorm trekt de bezoeker aan, het wandelpad krijgt een overkapping, het kamerscherm krijgt diepte; een diepte die plaats biedt aan een lockerruimte en een reeks nissen met informatie over het natuurgebied, de geschiedenis en de fauna en flora.

Het paviljoen is het eerste publieke gebouw van Schenk Hattori Architecture Atelier. “Het project maakt zichtbaar waar we de voorbije vijf jaar als bureau mee hebben geëxperimenteerd”, geeft Steven Schenk aan. De houten skeletbouw bepaalt de esthetiek, de constructie en de stabiliteit van het gebouw. Het idee om de architectuur van het bestaande gebouw uit de jaren 1970 te interpreteren of de houten constructie te verbergen onder een linnen gewaad werd verlaten, ten voordele van een eerlijkere, primitievere verschijningsvorm, zegt Schenk. Het was vooral van belang dat het object als geheel zou werken, “als een langgerekte figuur die het landschap een bepaalde schaal geeft.”