Een huis met impact

De opdracht van het gemeentebestuur in Elsene (Brussel) luidde: geef de jeugd een plek in onze buurt. Maar hoe ontwerp je een plaats voor tieners, in een moeilijk, zeer dens deel van de hoofdstad? Willen zij wel een zichtbare, afgebakende locatie? Willen zij niet liever rondhangen op onbestemde, liefst verdoken plaatsen? En als ze dan toch iets toegewezen krijgen, welk programma moet die plek precies hebben? Carton123 ging de stevige uitdaging aan; samen met Jes vzw ondervroegen ze de jongeren uit de buurt en bouwden ze het in het voorjaar van 2021 in gebruik genomen jeugdhuis Malinard.

De afgelopen tien jaar ondernam het gemeentebestuur van Elsene al enkele pogingen om – in het kader van het Wijkcontract Malibran – een antwoord te bieden op de vraag van de jongeren in de buurt naar meer speelruimte: er was de aanleg van een speelpleintje in de Korte Malibranstraat (L’escaut, 2010) en de bouw van een sociaal-cultureel wijkhuis in de Damstraat (Ledroit Pierret Polet – Label, 2014). Maar geen van beide plekken hield echt rekening met de doelgroep: tieners.

Het bedenken van plekken voor jongeren in de stad is niet eenvoudig. Vaak loopt het al spaak bij het definiëren van de doelgroep, want een tiener van 12 wil iets anders dan een jongvolwassene van 18. De snelste oplossing om aan ‘ieders’ wensen te voldoen, zeker in een wijk als Malibran waar de publieke ruimte volledig mannelijk terrein is? Een voetbalpleintje aanleggen. Kous af, het overgrote deel van de meisjes over het hoofd gezien. Maar deze keer niet. In 2016 schrijft het bestuur opnieuw een wedstrijd uit. Dit keer luidt de opdracht klaar en duidelijk: herbestem het pand op de hoek van de Korte Malibranstraat tot jeugdhuis. Geen verdere definitie van het programma, alleen dat er een muziek- en opnamestudio in ondergebracht moest worden.

In aanloop van de wedstrijd ging Carton123 kijken bij Jeugdhuis Chicago in het centrum van Brussel. De architecten kwamen zo tot inzichten die het ontwerp van het jeugdhuis in Elsene mee hebben bepaald. Het meest voor de hand liggende is dat jongeren inderdaad ongedefinieerde hangplekken willen: een paar zetels, een goeie wifiverbinding en een kickertafel. Maar anders dan in Vlaanderen, waar een jeugdhuis vaak eerder een fuifzaal is, mikt men in Brussel ook op iets jongere kinderen die thuis amper een plek vinden om huiswerk te maken of om te studeren, en op spijbelaars die anders maar op straat rondhangen.

Een geborgen plek ook voor kinderen die er van thuis eigenlijk niet mogen komen. De wens van het gemeentebestuur om een glazen paviljoen te bouwen dat de straat oplaadt, wordt zo al snel door de architecten van de ontwerptafel geveegd. Ze stellen evenwel een open en licht gebouw voor, met een dakkoepel, een binnenpatio waaromheen alle ruimtes geschikt zijn, en ook grote, ramen die opendraaien naar het pleintje toe. Maar aan straatkant is het gebouw gesloten door een haast blinde gevel, en ook de grote raampartij aan pleinkant kan om privacyredenen volledig afgesloten worden. Uiteindelijk won het ontwerp van Carton123 omdat het inspeelde op de behoefte waaraan het bestaande wijkhuis Malibran in de Damstraat niet kon voldoen: in het jeugdhuis geen grote zalen voor georganiseerde activiteiten, maar een kleinschalig huis met kamers. “Een plek waar jongeren kunnen thuiskomen”, zegt architect Joost Raes. […]