Een huis aan huis

“Zou u mij even een extra kamer kunnen leveren, a.u.b.?” Dat is exact wat we wilden vragen toen we naar aanleiding van de lockdown op de grenzen van onze woning botsten. Wat extra ruimte graag, aan huis geleverd met een bestelwagen. Gewoon snel even neerzetten, dat zou pas handig zijn! Met Fétis in Etterbeek (Brussel) maakt AUXAU – het architectenbureau van Cédric Callewaert en François Vliebergh – deze droom meer dan waar.

In het holst van de nacht baande een uitzonderlijk transport zich een weg door de Fétisstraat. Enkele nieuwsgierigen kwamen poolshoogte nemen, de architect was duidelijk wat nerveus. Op de vrachtwagen stond immers de uitbreiding van zijn huis, in één kolossaal stuk. De riemen gingen eromheen, de kraan tilde het over de huizenrij en schoof het mooi tussen de tuinmuren om zich geheel intact tegen de achtergevel te nestelen. Daar zorgde het object in geplooid, 5 mm dik plaatstaal op slag voor een heel andere verhouding tussen huis en tuin.

Vijftien jaar geleden zagen we in de buurt van Luik een gelijkaardig tafereel: een vrachtwagen leverde er, in vier stukken, het ‘Maison Dejardin’ ontworpen door Pierre Hebbelinck. De montage van deze kubus in staal, destijds vastgelegd door fotografe Marie-Françoise Plissart, maakte veel indruk op de Belgische architecten. De buurt zelf was er daarentegen niet zo happig op: Maurizio Cohen vertelt hierover in ‘Stalenta huis’ (A+192, 2005). Toch zorgde het huis onmiskenbaar voor een verschuiving in de architectuur in het Franstalig landsgebied, die sindsdien een hele weg heeft afgelegd. De door AUXAU ontworpen ‘doos’ in Etterbeek veroorzaakte, op wat nieuwsgierige blikken van buren na, bijlange na niet zoveel ophef als toen in Comblain-au-Pont.

Toch is de kracht van het concept achter de beide projecten heel gelijkaardig. De architecturale vormentaal is indrukwekkend, de logistiek van de montage is dat nog meer. Maar dit is niet de enige gelijkenis, want achter deze onconventionele constructies gaat eenzelfde naam schuil, dat van het familiebedrijf Melens & Dejardin. Deze metaalfabrikant uit Luik voert al 20 jaar ontwerpen van kunstenaars en architecten in staal uit. Dat gaat steeds gepaard met dezelfde imposante gebeurtenis die vastgelegd wordt op beeld: reusachtige, afgewerkte objecten die worden vervoerd met de vrachtwagen en in recordtijd worden gemonteerd. Het lijkt kinderspel.

Ook het idee van ‘de uitbreiding door aanhechting’ is binnen de architectuur niet nieuw. Denk maar aan de kleine, ‘parasitaire’ architectuurinterventies die populair waren in de jaren 1960, in navolging van de ‘bulle pirate’ van Marcel Lachat. Deze unit in polyester werd clandestien aan de gevel van een appartementsgebouw met sociale woningen in Genève gehangen. Denk ook maar aan de ‘cabines SIB-CRAU’ van Jean Englebert uit dezelfde periode: geïndustrialiseerde, schakelbare, wooneenheden, bedoeld om de Waalse staalindustrie aan te zwengelen, die in de jaren 1970 erg in trek waren in België. Deze voorlopers hebben met Fétis gemeen dat ze een liefde delen voor een heldere, leesbare architectuurtaal, zij het met een poëtisch en ludiek kantje.

De experimenten uit het verleden waren vaak bestemd om aan een sociale woonproblematiek te beantwoorden. Veelal werden er materialen gebruikt die eigenlijk bedoeld waren voor andere sectoren en bleef het bij prototypes, omdat hun reproduceerbaarheid nooit werd aangetoond. Achter wat er op het eerste gezicht eenvoudig uitzag, ging immers een gedetailleerd handwerk schuil, dat op industriële schaal niet vervaardigbaar bleek. AUXAU verbergt niet dat Fétis, net zoals andere projecten uit hun portfolio, puur ambachtelijk werk is. Ook al heeft het bureau al enkele constructies ontworpen met geprefabriceerde stalen elementen, telkens gaat het om maatwerk. Het is alleen de manier van werken die reproduceerbaar is, niet het object zelf. In dit opzicht vervoegt Fétis de coherente architectuurproductie van het bureau: het project past in hun onderzoek naar compact wonen door het in elkaar laten overvloeien van functies, naar precies materiaalgebruik, naar het toevoegen van buitenruimtes in een dense omgeving, en naar micro-architectuur om te ontsnappen aan het doordeweekse. Een zoektocht waar de huidige gezondheidscrisis de relevantie van aantoont, aangezien ze ons meer dan ooit confronteert met de dringende noodzaak aan al deze behoeften. Dus, die extra kamer, wanneer wordt ze geleverd?