De kracht van een houten been

De privéwoonst van een architect is vaak een echte speeltuin. In dit onverhoopte experimentenlabo kunnen nieuwe inzichten ontstaan die later de praktijk beïnvloeden, zoals AgwA ervaarde bij de transformatie van een pakhuis tot woonst in de Verbieststraat in Molenbeek.

Oorspronkelijk stond er een vrijstaand magazijn te midden van de kale vlakte die Molenbeek begin vorige eeuw nog was. Iets vols te midden van de leegte. De omgeving rondom deze opslagplaats veranderde echter toen ze in de jaren 1950 werd omsingeld door een huizenblok: nu is het eerder een leeg skelet te midden van iets vols.

Voor we ons buigen over deze omkering, moeten we even teruggaan in de tijd. We beelden ons in dat we bij AgwA zijn in 2018. Buiten wordt ‘claim the climate’ gescandeerd. Met enige scepsis zien de architecten hun eigen kinderen door de straat marcheren. Omdat hij hen graag wil begrijpen, verdiept Harold Fallon zich in de materie. De grafieken, taartdiagrammen en schokkende voorspellingen over de co2-uitstoot doen hem duizelen, maar maken hem ook gretig om te handelen. Er volgt een eindeloze reeds Excel-tabellen, met als doel binnen heel deze problematiek eindelijk eens de ware impact van bouwen te meten. Na tig vergelijkingen – passiefhuis, nieuwbouw, renovatie, … – wordt er uiteindelijk een vraag geformuleerd: wat als we, in plaats van onze gebouwen in polyurethaan in te pakken, bestaande gebouwen nu eens zo beperkt mogelijk renoveren, terwijl we het te verwarmen volume doen afnemen met 50 procent? De berekeningen zijn ook voor hem verbazingwekkend: deze oplossing eindigt bovenaan de lijst met de minst energieverslindende ingrepen. De privéaankoop van het magazijn in Molenbeek wordt de ultieme gelegenheid om alle oude gewoontes eens grondig in vraag te stellen.

Ten eerste het gebruik van beton, het energieverslindende materiaal bij uitstek. In Molenbeek is de diagnose van de ingenieur alarmerend: de betonstructuur van het gebouw dreigt in te storten onder haar eigen gewicht. Onmogelijk om het beton als zodanig te behouden. De balken zouden moeten worden ingepakt met nieuw beton. Niet dus. Er komt een niet zo vanzelfsprekende oplossing naar voren: wat als we dit oude skelet nu eens een stel houten poten geven? Het team stort zich op deze piste, maar het enthousiasme ebt al snel weg: deze houten draagstructuur moet immers worden gefundeerd op beton. Er komt stilaan stoom uit de oren van de teamleden. De houten pijlers zullen uiteindelijk steunen op de bestaande funderingen, en de diagonalen die ze vormen definiëren vandaag de ruimte. Rest nog de ontoereikende draagkracht van de betonnen vloerelementen.

[…]