De Goede Voorouder in Anderlecht

Goede architectuur begint met goed opdrachtgeverschap. Bij het werk van Le Corbusier, Mies van der Rohe of Gerrit Rietveld zijn hun opdrachtgevers Baron Charles de Beistegui, Pierre Couturier, Grete Tugenthat, Phyllis Lambert of Truus Schröder-Schräder nadrukkelijk aanwezig op de achtergrond. Vandaag is dat niet anders. Het verhaal achter het Mobilis-project, een ontwerp van Xaveer De Geyter Architects voor D’Ieteren Immo dat momenteel in aanbouw is, toont wat er gebeurt als een visionair architect, een ambitieuze overheid en een verlichte opdrachtgever samen streven naar architecturale kwaliteit in de 21^e eeuw.

Ongeveer veertig jaar geleden schreef Roland D’Ieteren, rechtstreekse afstammeling van Jean-Joseph D’Ieteren, de oprichter van het gelijknamige bedrijf, een brief aan de toenmalige burgemeester van Anderlecht, Christian D’Hoogh. D’Ieteren was geïnteresseerd in een terrein op de hoek van de Industrielaan, de Paepsemlaan en het Kanaal en wist met de nodige ondernemingszin de burgemeester te overhalen de grond aan hem te verkopen om er een autogarage te bouwen. Toen die garage tientallen jaren later aan renovatie toe was, vatte D’Ieteren het plan op om er een nieuwe showroom te laten optrekken. De beoogde ‘schoendoos boven een parking’ paste perfect tussen de industriële loodsen in de ongereguleerde, bonte verzameling gebouwen van dit industriegebied in de Brusselse Kanaalzone. Het project miste echter visie. “We kwamen terug van de vergadering met de overheid en beseften dat ons project in de prullenmand kon. Maar we zagen toen ook een unieke opportuniteit”, herinnert Greet Mertens, hoofd architectuur D’Ieteren Immo zich. De groep beschikte immers over een terrein waarop de aanvankelijke 3.000 m² garage en showroom kon worden uitgebreid tot bijna 35.000 m² productieve functie, passend binnen het Kanaalplan opgesteld door Alexandre Chemetoff voor de ontwikkeling van de Brusselse Kanaalzone.

Deze opportuniteit kreeg vaste vorm op een voor de groep belangrijk moment. In 2016 was D’Ieteren Immo, de vastgoedafdeling van de groep, net opgericht. Het kreeg een mandaat om te investeren in de historische sites van de groep in België. Door de transformatie binnen de automobielsector zouden ongeveer 35 industriële gebouwen van de groep leeg komen te staan. Het vastgoedbedrijf van D’Ieteren zorgde niet enkel voor een zekere diversificatie van bedrijfsmodellen, maar effende voor de groep ook het pad om duurzaamheid en langetermijndenken te implementeren binnen het eigen patrimoniumbeheer. Onder het motto “invest and hold” worden de vastgoedactiva bestendigd op zeer lange termijn en binnen een intergenerationeel perspectief. De waardecreatie gebeurt zeer langzaam maar progressief. D’Ieteren Immo luidde met andere woorden een nieuwe richting in voor de groep, met Mobilis als testcase. Op deze site kon de groep de economische haalbaarheid van langetermijndenken en aanpasbare architectuur in de praktijk uittesten.

De vele gesprekken tussen D’Ieteren Immo en de Brusselse overheid waren van cruciaal belang in het traject van idee tot uitvoering. In een zeer vroeg stadium werden werksessies georganiseerd met het Kanaalteam, een team van publieke stakeholders die projectontwikkelaars en architecten adviseren en begeleiden binnen het kader van de heraanleg van de Brusselse Kanaalzone. In samenwerking met dit team werden de projectcontouren geschetst. Het schoendoosontwerp werd vervangen door een nieuwe typologie: de productieve functie werd in een stedelijk jasje gestoken door het programma te stapelen over meerdere verdiepingen, het gebouw werd langs de stadskant afgestemd op de boulevard, en bood transparantie en zicht op de activiteiten voor een stedelijke aanwezigheid op dit specifieke kruispunt in Anderlecht. In een tweede fase zette het team BMA (Brusselse Bouwmeester Maître Architecte) een ontwerpwedstrijd op, waarbij aan de hand van voorafgaand ontwerponderzoek enkele van de initiële scenario’s verder konden worden getest, en nieuwe architecten en ontwerpers konden worden voorgesteld aan D’Ieteren, via een publieke en transparante procedure.

De architectuurambities waren niet min. Met een knipoog naar Jules Vernes’ Mobilis in Mobile weerspiegelde de projectnaam een sprong voorwaarts: een hernieuwd inzicht in het programma van het gebouw en een uitdagende kijk op de architectuur ervan, die zowel flexibel als duurzaam moest zijn. “Vandaag worden we als bedrijf geconfronteerd met een dubbele tijdelijkheid. Enerzijds vragen de huidige duurzaamheidsvereisten om stevigere gebouwen, anderzijds moeten bedrijven steeds sneller kunnen inspelen op de veranderende markttrends. Mobilis wil deze twee aspecten combineren. De ambitie was vanaf het begin om een gebouw te realiseren dat 100 jaar kan blijven staan, maar in de loop der tijd kan worden aangepast”, herinnert Greet Mertens zich.