3D-puzzel

De bakstenen gevel op het ritme van de straat lijkt zich te conformeren aan de generieke rijwoningen. Of toch niet? Achter de buitenschil, in het midden van deze bijzondere meergezinswoning in Leuven, lieten Carton123 architecten, van voor- tot achtergevel en over de hele hoogte tot onder het zadeldak, zowaar de ruimte van een heel huis vrij. En toch zijn er vier woningen op de plaats waar volgens de heersende bouwcode van de stad normaal drie rijwoningen zouden kunnen staan.

Sofie en David met hun vier kinderen namen het initiatief om haar ouders, An en Ludo, en broer Peter, en zijn zus Sarah met drie kinderen mee in het project te betrekken. De architecten ontwierpen deze woning dus voor een ‘uitgebreide familie’, een term uit de culturele antropologie voor een kerngezin, aangevuld met andere familieleden. De vier huishoudens delen geen leefruimte, maar wel een gemeenschappelijke tuin en binnenstraat, een wasplaats en ondergrondse berging. Omdat ze geen leefruimte delen, gaat het hier volgens de definitie van de provincie Vlaams-Brabant niet om ‘co-housing’, maar om ‘co-wonen’. Om de combinatie co-wonen en binnenstraat mogelijk te maken, puzzelden de architecten in plan en snede met vier woontypes: een deels ondergrondse duplexwoning met patio en vier slaapkamers, een gelijkvloerse levensloopbestendige woning, een duplex op niveau 1 en een meer traditioneel appartement.

De keuze voor een bakstenen huid was voor de architecten bijna een evidentie. “Het zou een statement zijn geweest het project in een ander materiaal uit te voeren”, zeggen Joost en Els van Carton123. “De meergezinswoning maakt immers al een opvallende schaalsprong ten opzichte van de smalle, overwegend bakstenen rijwoningen in de straat.” Er waren genoeg andere redenen waarom de buurtbewoners het gebouw als controversieel zouden hebben kunnen ervaren. Quod non. Kinderen uit de buurt maken gretig gebruik van de doorsteek naar het collectieve speeldomein van de inwonende speelkameraden, terwijl hun ouders al eens een babbeltje slaan in de genereuze overdekte ruimte.

Naast een buitenschil die tegen een stootje kan, maakt baksteen zelfdragende steense wanden mogelijk, zoals ter plaatse van de voorgevel van het ‘lege’ huis, waar een spouwmuur niet noodzakelijk is. Baksteen biedt ook een elegante oplossing voor de overgang van de steense balustrade van het inpandige terras achter de voorgevel naar de gevelschil van de binnenstraat eronder.

Regen, zon en het gezang van vogels zijn welkome gasten in het lege huis, want alle raam- en dakopeningen bleven er open. De combinatie van rode baksteen, roze betonnen balken, betonnen tegels voor de terrassen op de verdieping in dezelfde kleur, het houtfineer van de dakpanelen en de metalen balustrades geven de binnenstraat een intiem karakter. Het balkonnetje van Sarah ligt heerlijk beschut achter de bakstenen huid om er een boek in de zon te lezen, of om bezoekers of de kinderen toe te roepen. Door de ingenieuze 3D-puzzel van het ontwerp genieten de bewoners van de individuele woningen van een web van diagonale zichtrelaties: met de straat en de tuin, de gedeelde binnenstraat, en tussen de woningen onderling via de patio’s, terrassen en de binnenstraat.

Nog volgens de definitie van co-wonen nodigen de gemeenschappelijke delen uit tot het intentionele medegebruik en het delen van voorzieningen en activiteiten. De overdekte buitenruimte in het lege huis laat ook ruimte voor de toegang naar elk van de woningen en voor toevallige ontmoetingen. Het gedeelde terras op de verdieping krijgt in de toekomst schaduw van een nog aan te planten boom. De overdekte ruimte eronder is niet in gebruik als autostaanplaats, zoals de omgevingsvergunning het voorschrijft, maar wel voor familiefeestjes en, tot de fietsenberging in de tuin er is, voorlopig nog voor het stallen van fietsen. Er komt nog een groenscherm op een regelwerk, hier niet op baksteen, maar op een pleisterlaag boven de lichte stalen structuur voor de lagere achterbouw.

De bewoners namen gezamenlijk Jan Minne onder de arm voor het ontwerp van een wilde tuin. Ondertussen zorgt die gedeelde tuin al voor kwaliteitsverhoging van het binnengebied van het bouwblok. De grenzen van de tuinen links en rechts van het project en de lange tuinen van de dwarsstraat iets verderop zijn hier en daar weinig scherp. Het transparante lege huis laat buurtbewoners alvast meegenieten van het groen. En dat is precies wat nodig is in een omgeving die steeds dichter bewoond wordt: kwaliteitsvolle open en groene ruimte die de gebouwde ruimte in evenwicht houdt.

[…]