Milieu-impact van holle vloerelementen

Dat beton een volwaardig duurzaam alternatief is voor houtbouw bewijzen ze in Roeselare. Daar werd de houtstructuur van het toekomstige stadhuis getransformeerd naar een structuur uit prefab beton, met behoud van het beoogde BREEAM-duurzaamheidslabel ‘Excellent’. Logisch dus dat in een recente studie van de KU Leuven beton goed scoort.

De KU Leuven heeft in 2020 een vergelijkende LCA-studie (levenscyclusanalyse) uitgevoerd van een appartementsgebouw. Uit de studie blijkt dat de milieu-impact van hout slechts +/- 5 % lager ligt dan deze van beton. Dit resultaat moet wel enigszins genuanceerd worden.

Ten eerste is er de onnauwkeurigheidsmarge van de berekende milieu-impacten. De toegepaste TOTEM-versie maakt hoofdzakelijk gebruik van generieke milieugegevens uit de Ecoinvent database, waardoor het resultaat een zekere variabiliteit vertoont. Een verschil van 5 % mag in dat opzicht zeker niet als significant beschouwd worden.

Ten tweede ligt de veronderstelde levensduur in TOTEM vast op 60 jaar. Indien rekening gehouden wordt met de werkelijke levensduurverwachting zal het verschil tussen beton en hout kleiner worden. Om een lange levensduur te garanderen is een grote aanpasbaarheid van het gebouw belangrijk. Onmisbaar hierbij zijn voorgespannen holle vloerelementen waarmee grote open ruimten gerealiseerd kunnen worden die vrij en aanpasbaar ingedeeld kunnen worden. De bouw van een aanpasbaar gebouw in prefab beton veroorzaakt meer broeikasgassenemissies, maar deze extra ecologische lasten worden afgeschreven met een beperkte levensduurverlenging.

Ten derde mogen de resultaten niet veralgemeend worden. Naast de gebruikte grondstoffen en de bouwlocatie zijn namelijk ook de structuur en morfologie van een gebouw van grote invloed op de uitkomst van LCA-berekeningen.

Ten vierde wordt de LCA-module m.b.t. hergebruik en recyclage genegeerd in TOTEM. Nochtans kan de milieu-impact van een gebouw hierdoor verminderd worden. Het is technisch haalbaar om een draagvloer uit geprefabriceerde holle vloerelementen te demonteren tot afzonderlijke elementen die opnieuw gebruikt kunnen worden. Het zal niet lang meer duren vooraleer in België zo’n projecten worden gerealiseerd. Als hergebruik niet mogelijk is komen we bij recycleren. Beton kan steeds opnieuw 100 % gerecycleerd worden. Het grootste deel wordt gebruikt in wegfundering, een klein deel als toeslagmateriaal in beton. De laatste toepassing is bovendien niet beter dan de eerste. In beide gevallen worden namelijk vergelijkbare primaire grondstoffen vervangen.

Ten vijfde houdt TOTEM geen rekening met de thermische inertie van het gebouw. Toch is dit een belangrijk kenmerk dat de energieprestatie van een gebouw beïnvloedt. Toekomstige updates van TOTEM zullen het operationeel energiegebruik voor verwarming en koeling nauwkeuriger kwantificeren, zodat het nut van thermische inertie correct in rekening wordt gebracht. Dit speelt in het voordeel van beton.

Ten zesde en ten laatste is er geen consensus over hoe de biogene koolstof van houtproducten, die tijdens de levenscyclus vrijkomt of wordt geabsorbeerd, moet worden gemodelleerd in de levenscyclusanalyse. Het is nochtans noodzakelijk dat de berekeningen van de uitstoot van de broeikasgassen op een transparante en vergelijkbare manier worden uitgevoerd om misleidende informatie te voorkomen.

Ontwerpers en architecten spelen een cruciale rol in de transitie naar een circulaire bouwsector. Naast een levensduurverlenging en het voorzien van de mogelijkheid tot hergebruik kunnen ze ook hun steentje bijdragen door te focussen op materiaalefficiëntie. De keuze voor voorgespannen holle vloerelementen, in plaats van een vlakke plaatvloer in ter plaatse gestort beton, kan de uitstoot van broeikasgassen met ongeveer 12 % verminderen. Het industriële productieproces van voorgespannen holle vloerelementen kan bovendien het betonverbruik met ongeveer 54 % en het staalverbruik met ongeveer 86 % verminderen ten opzichte van een ter plaatse gestorte vloer.

Bovenstaande argumenten tonen aan dat prefab beton kan toegepast worden in duurzame gebouwen. De inspanningen die momenteel geleverd worden door de cement- en betonindustrie zullen bovendien de totale milieu-impact van beton verder verkleinen. De eerste stappen naar het gebruik van alternatieve bindmiddelen in beton werden ondertussen ook al gezet, waardoor een verdere verduurzaming van de betonindustrie realistisch wordt. 

Een lange versie van dit artikel, inclusief de referenties, kan u terug vinden op www.febefloor.be.