Oslo triënnale

Nog tot 30 oktober gaat in Oslo de 8ste Architectuurtriënnale door met als thema ‘Mission Neighbourhoods’. Verschillende tentoonstellingen richten hun aandacht op de wijk als motor voor sociale, ecologische en ruimtelijke ontwikkelingen.

“The word «neighbourhood» implies both social and physical dimension of something we share.” Alsdus de Deense curator en directeur van de Triennale Christian Pagh. “The Covid-19 pandemic made many of us more aware of the importance of good neighbourhoods. There’s a growing demand for improvement and for friendly, human-scaled environments that add benefit beyond sleeping, shopping and a fast commute to the city. There is something hopeful in the term itself: in a good neighbourhood, we experience a sense of community and of sharing our everyday lives with others.”

In tegenstelling tot vorige edities van de Oslo Triennale is ‘Mission Neighbourhoods’ geen showcase van projecten uit de hele wereld. Pagh besloot zich, op enkele uitzonderingen na, enkel te richten op de Scandinavische landen. Aangezien deze gelijkaardige en zeer eigen problematieken hebben die erg verschillen van de hete hangijzers op globale schaal zoals energie en migratie, kwam er extra ruimte voor focus, diepgang en duidelijke onderlinge verbanden tussen de getoonde projecten. Als je weet dat gelijktijdig ook een Triënnale plaatsvindt in Lissabon en een Biënnale in Rotterdam en Tallinn waarin meerdere projecten of architecten telkens met hetzelfde materiaal of thema’s opgevoerd worden, is een meer lokale en gerichtere aanpak een verademing. Bij die lokale aanpak hoort ook een kritische visie op de recente ontwikkelingen van de stad Oslo waarbij de Triënnale een hefboom wordt om drie jaar lang het stadsbestuur en de ontwikkelaars te bevragen en te adviseren. Concreet gebeurde dit rond het pas geopende Edward Munch Museum, een 60 m hoge toren, ontworpen door het Spaanse bureau Estudio Herreros gelegen aan de fjord, naast de opera die Snøhetta er in 2008 bouwde. Het voormalige Munch museum, Gamle Munch, dat meer buiten het stadscentrum ligt, staat sindsdien leeg en is het onderwerp van geanimeerde debatten over zijn herbestemming. Christian Pagh slaagde erin het stadsbestuur te overtuigen om het gebouw open te stellen voor de Oslo Triënnale en bracht er de hoofdtentoonstelling in onder, als eerste test case voor toekomstig gebruik.

Deze hoofdtentoonstelling bestaat uit een reeks geselecteerde projecten, geordend in vijf families: ‘Understanding Places’ of de ruimtelijke kwaliteit van (semi)publieke ruimte, ‘Social Infrastructure’ over de stad als ontmoetingsruimte, ‘Our Streets’ over mobiliteit en de eigenheid van de straat, ‘Naturehood’ over de plaats van (wilde) natuur in de stad en ‘Reimagening Governance’ waarinn bottum-up initiatieven die het beleid aanjagen. De getoonde projecten zijn hoewel kleinschalig, voor het grootste deel gerealiseerd en tonen concrete impact. Zo slaagde bijvoorbeeld het collectief CSAM, in samenwerking met White Arkitekter, Patch Hofweber en de Zweedse Stad Malmö, erin om Sofielund, een postindustriële wijk in Malmö, die informeel uitgegroeid was tot hotspot van alternatieve cultuur en maakindustrie, te vrijwaren van afbraak en herontwikkeling tot woonwijk. Dit lukte dankzij de introductie van het concept ‘noisy neighbourhood’ of het recht ‘lawaai te maken’ en dus nieuwe woonomgevingen letterlijk op afstand te houden. Een volledige zaal is gewijd aan de ontwerpresultaten voor de nieuwe wijk Grønlikaia. Sinds zo’n vijftien jaar geleden de haven uit de stad wegtrok naar een beter bereikbaar deel van de fjord en de hele kuststrook kon worden ontwikkeld, onderging Oslo een metamorfose. De stad heeft opnieuw toegang tot het water dankzij een kilometerslange publieke promenade waarlangs stranden, steigers, publieke gebouwen en veel nieuwe woningen werden gebouwd. De stad maakte een masterplan voor de hele kuststrook maar de procedures voor de verschillende deelstroken, waren niet steeds voorbeeldig, aangezien de grond vaak snel en zonder veel voorwaarden aan projektontwikkelaars werd verkocht. Grønlikaia is het laatste en bijna grootste nog te ontwikkelen gebied en is als pilootproject voor een ander soort procedure een voorbeeld voor goed opdrachtgeverschap dat ruimtelijke kwaliteit en klimaatbeheersing centraal stelt.

Als uitsmijter krijg je in het oude Munch museum nog een volledige zaal gewijd aan prachtige tekeningen die Sir Peter Cook maakte gedurende zijn lange carrière waarvan de wortels in Oslo liggen.

In het Architectuurmuseum van Oslo vindt de tentoonstelling ‘Coming into community plaats. Deze belicht een historisch overzicht van verschillende acties en alternatieve woonvormen in Scandinavië, Groot-Brittannie en de Verenigde Staten voor en door personen die niet tot het traditionele kerngezin van vader-moeder-kinderen behoren en daardoor jarenlang gediscrimineerd werden op de woonmarkt. Het Zweede kunst- en architectuur collectief Mycket toverde er het paviljoen van Sverre Fehn om tot een installatie die hulde brengt aan de nachtclubs binnen de queer culture.

The Triennale is nog een maand lang een open laboratorium waarin actief onderzoek en tentoonstelling naast en door elkaar staan. Of zoals curator Christian Pagh het verwoordde: “We will unite the practical contractors, academics, architects and other professionals, and committed citizens, in discussions and explorations of the thinking, initiatives, projects and methods which contribute to better neighbourhoods.”