Jacques Moeschal: een herontdekking van de snelweg

Jacques Moeschal (1913-2004) heeft een bijzondere plaats in het Belgische artistieke landschap: hoewel hij weinig bekend is bij het grote publiek, komen velen onder ons dagelijks in contact met zijn werk. De tentoonstelling bij Bozar over Jacques Moeschal is een mooie gelegenheid om de carrière te ontdekken van deze Belgische beeldhouwer, een internationale pionier in de ontwikkeling en integratie van betonnen sculpturen van architecturale afmetingen langs onze autosnelwegen.

Een ‘kunstenaar-architect’ 

Jacques Moeschal werd in 1913 in Ukkel geboren en volgde een opleiding als architect, alvorens beeldhouwkunst te studeren aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Brussel. Hij wordt geleidelijk aan eerder beschouwd als een ‘kunstenaar-architect’ en zijn architectuurpraktijk ontwikkelt zich dan ook parallel aan zijn carrière als beeldhouwer.

In 1946 gaat hij aan de slag bij de Academie voor Schone Kunsten in Brussel, waar hij tot 1979 beeldhouwen geeft aan architecten en beeldhouwers. Door zijn deelname aan de Wereldtentoonstelling van 1958 met het paviljoen voor de burgerlijke bouwkunde, openbaart Moeschal zich aan het grote publiek. Hij is betrokken bij verschillende Belgische paviljoenen in het buitenland en ontwikkelt een internationale carrière. Aan het einde van de jaren 1950 begint hij in België, en in het bijzonder voor de stad Brussel, een uitgebreide collectie openbare beeldhouwwerken te creëren. Tussen 1960 en 1970 ontwikkelt hij zijn reeks ‘tekens’ langs snelwegen in België en het buitenland (Mexico, Israël).

Met een aangeboren gevoel voor ruimte en een perfecte beheersing van het perspectief weet Moeschal zijn leven lang elementen uit de architectuur aan te passen aan en te transponeren naar de beeldhouwkunst. Zijn fascinatie voor eigentijdse materialen en technieken, het geometrische, abstracte en monumentale aspect van zijn werk, maar ook zijn manier van werken – met schaalmodellen en nauwkeurige stedelijke perspectieven – zijn onlosmakelijk verbonden met zijn architectuuropleiding en -benadering.

In tegenstelling tot zijn beeldhouwwerken is het architectuurwerk van Jacques Moeschal privé gebleven: hij is vooral bekend van de Villa De Keignaert, nabij Oostende, die een zekere bekendheid heeft verworven.

De filosofie van de snelweg

Alle creaties van Jacques Moeschal weerspiegelen een streven om de ruimte van de grote verkeersaders in te richten. Deze ‘tekens’ – echte versmeltingen tussen geometrische abstractie en symboliek – bieden op regelmatige afstanden langs de snelwegen beeldhouwkunst aan. Het zijn als het ware symbolische en esthetische markeringen. Om de monotonie van het landschap langs de autosnelwegen te doorbreken, zal hij altijd streven naar het creëren van openbare kunst die voor iedereen toegankelijk is, om zo de autosnelweg te transformeren in een openbare en gemeenschappelijke, moderne ruimte.

Een fundamenteel aspect van het denken en werken van deze kunstenaar-architect is de autocultuur. In zijn tekst uit 1960, Routes des hommes, wordt de auto geassocieerd met vooruitgang, gelijkheid, bevrijding en moderniteit. De auto – voor iedereen toegankelijk en een geliefd symbool van de vrijheid die de technologische innovatie biedt – stelt Moeschal in staat na te denken over de manier waarop deze sculpturen worden waargenomen: door een voorruit, een raam en op hoge snelheid, tersluiks. Zijn beelden breken dus met het concept van de onbeweeglijke toeschouwer, door ze te integreren in deze nieuwe, moderne omgeving.

Eén beeldhouwwerk in het bijzonder is misschien wel het meest geziene van allemaal: het Signaal van Hensies, dat met zijn vijftig meter hoogte de Frans-Belgische grens overspant en de vriendschap tussen beide landen symboliseert. Dit werk van Jacques Moeschal, dat voor vele reizigers het eerste teken is dat ze de Frans-Belgische grens naderen, is een echt ruimtelijk symbool geworden: het werk is de grens.

De tentoonstelling 

De tentoonstelling die in BOZAR aan hem is gewijd, laat in detail de hele levensloop van zijn werken zien, van de ontwerp- en bouwfase tot nu. Op de tentoonstelling zijn zeldzame archiefdocumenten te zien, zoals schetsen, technische tekeningen, maquettes, foto’s, videodocumenten, maar ook recente beelden.

De tentoonstelling nodigt hedendaagse kunstenaars, zoals Kasper Akhoj, Barney Kulok en Ann Veronica Janssens, uit om aan te tonen hoe het werk van Moeschal vandaag de dag nog steeds relevant is. Bij de tentoonstelling hoort ook een publicatie over de relatie tussen architectuur en beeldhouwkunst in het werk van Jacques Moeschal. Dit werk wil een ‘vergeten’ figuur uit de Belgische architectuur- en kunstgeschiedenis opnieuw op de internationale  kaart zetten.

Dankzij deze tentoonstelling kunt u, al rijdend op de snelweg of wandelend door Brussel, voortaan een naam plakken op de werken van deze kunstenaar die u eigenlijk al heel uw leven heeft vergezeld…

EXPO 
Jacques Moeschal
Coproductie BOZAR en Architecture Curating Practice
Curator Angelique Campens
Medecuratoren Iwan Strauven en Roxane Le Grelle
Plaats BOZAR Paleis voor Schone Kunsten, Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel
Datum 19 mei 2021 – 21 juli 2021
Openingstijden Dinsdag tot zondag van 10.00 tot 18.00 u
Prijs € 8
Meer info bozar.be

PUBLICATIE 
Titel Jacques Moeschal
Auteurs Angelique Campens, Francelle Cane, Valéry Didelon, Sophie Lauwers, Roxane Le Grelle, Jacques Moeschal, Iwan Strauven
Hoofdredacteuren Angelique Campens, Roxane Le Grelle, Iwan Strauven
Uitgevers Architecture Curating Practice, BOZARBOOKS, Verlag der Buchhandlung Walther und Franz König
Taal Engels
Prijs € 29,80