It’s About Time

Dit najaar vindt opnieuw de Internationale Architectuurbiënnale van Rotterdam plaats. Voor deze tiende editie werd een interdisciplinair team van curatoren samengesteld, die elk vanuit een andere invalshoek naar de ruimtelijke vraagstukken van vandaag en morgen kijken: Derk Loorbach (directeur van Drift en hoogleraar sociaal-economische transities aan de Erasmus Universiteit Rotterdam) voor zijn visie op ecologie en socio-economie; Peter Veenstra (Lola Landscape Architects) voor zijn expertise op het vlak van voedsel- en energielandschappen, en architecten Véronique Patteeuw (Associate Professor ENSAP Lille) en Léa-Catherine Szacka (Senior Lecturer University of Manchester) voor hun kennis en kijk vanuit de architectuurgeschiedenis.

De curatoren vertrokken van het Rapport van de Club van Rome, dat in 1972 werd gepubliceerd door een informele, internationale groep academici, wetenschappers, politici, diplomaten en industriëlen. Ze maakten zich toen al grote zorgen over de menselijke samenleving op aarde en formuleerden in De grenzen aan de groei de gevaarlijke gevolgen van een exponentiële bevolkingsgroei, agrarische productie, uitputting van niet-duurzame grondstoffen, industriële productie en vervuiling. Het rapport zorgde wereldwijd voor commotie en had een grote impact op het mondiale milieubewustzijn.

De IABR 2022 blikt precies vijftig jaar later terug op dit moment van bewustwording. It’s About Time zinspeelt niet alleen op de hoogdringendheid vandaag om, onder druk van de klimaatverandering, actie te ondernemen tegen droogte, overstromingen, grondstofschaarste, sociale ongelijkheid, de behoefte aan betaalbare huisvesting, gezonde voeding en aangepaste zorg. De biënnale tracht vooral een antwoord te formuleren op de vraag hoe architectuur zou reageren op sociaal-ecologische urgenties als ze de tijd zou opvatten als een cruciale factor in het ontwerpproces.

Als uitgangspunt identificeert de IABR drie strategieën die de ontwerper kan inzetten in de noodzakelijke sociale en ruimtelijke transitie: als versneller, als activist of als voorouder. De versnellende ontwerper gaat de uitdaging van de tijdsdruk aan door gebruik te maken van slimme technologie en standaardisatie om de verworven levensstandaard duurzaam te handhaven of zelfs te verhogen. Smart cities en hybride gebouwen tonen hoe door ontwerp en materiaalkeuze een hogere energie-efficiënte wordt gehaald.

De activistische ontwerper wil het hier en nu veranderen, en geeft de voorkeur aan bottom-up-initiatieven van lokale gemeenschappen. Het gaat om commons en kleinschalige, participatieve buurtprojecten met een grote sociale draagwijdte.

De ontwerper als goede voorouder ten slotte, vertraagt en vraagt zich af welke gevolgen de komende generaties zullen ondervinden van vroegere of huidige ingrepen. Naar het werk van Roman Krznaric gaat het hier om voorbeelden van Seventh Generation Thinking, dat rekening houdt met de zeven toekomstige generaties, en Cathedral Thinking, dat vertrekt van projecten die vanuit een gezamenlijk engagement op lange termijn, over meerdere eeuwen heen, worden gerealiseerd.

De tentoonstelling in de overweldigende Ferro, een oude aardgascentrale, laat zowel historische projecten, best practices van vandaag als toekomstperspectieven zien volgens de drie bovenvermelde thematische clusters. In het deel over versnelling worden hightech projecten getoond, waaronder een paviljoen ingericht door Ippolito Pestellini Laparelli van 2050+. Projecten met een activistische inslag bevinden zich verspreid rond de installatie van de Parijse architecten van Encore Heureux en kunstenaar Bonnefrite, die met hun Energies Désespoirs, un monde à réparer een beklijvende kijk bieden op het antropoceen, het tijdperk waarin het aardse klimaat en de atmosfeer de gevolgen ondervinden van menselijke activiteit. Het voorouder-paviljoen brengt een pleidooi voor de intrinsieke kwaliteiten van materialiteit. Hier verzamelt Anupama Kundoo tactiele installaties waarvan de robuustheid en gelaagdheid ervoor zorgen dat ze ook voor volgende generaties betekenisvol zijn.

In een tweede pand in de Keileweg komt het werk aan bod van The Future Generation: afstudeerprojecten van studenten uit de Lage Landen. Er is ook een uitgebreid parallel programma van lezingen, debatten, workshops en manifestaties die de tentoonstelling verder opladen. Daarin worden de thema’s van circulariteit, biodiversiteit, sociale ongelijkheid (gekoppeld aan de klimaatverandering), materialiteit, nieuwe samenwerkingsvormen en financiële modellen verder uitgespit.

Waar de Club van Rome adviseerde om de groei te beperken, verkent de IABR alternatieve manieren om te groeien. De biënnale is evenzeer een wake-upcall, maar in plaats van pessimistische scenario’s toont ze reële mogelijkheden in een nieuwe, radicalere koers richting een leefbare toekomst: ingrijpende, uitvoerbare transities die leiden tot een rechtvaardige en ecologische wereld, waarin consumptie en productie een waardevolle bijdrage leveren aan mens en natuur.

It’s About Time
10th International Architecture Biennale Rotterdam
When: 22 September – 13 November 2022
Where: Ferro, Keileweg, Rotterdam (The Netherlands)
Info and tickets: iabr.nl