De Gouden Leeuwen van de Biënnale van Venetië 2023

Op de Architectuurbiënnale van Venetië won het Braziliaanse paviljoen de prestigieuze Gouden Leeuw voor de beste nationale deelname. Het werk met de titel “Terra [Aarde]“, georkestreerd door Gabriela de Matos en Paulo Tavares, overtuigde de jury die samengesteld was uit eminente figuren uit de architectuurwereld.

Onder het voorzitterschap van de gerenommeerde Italiaanse architect en curator Ippolito Pestellini Laparelli besteedde de jury bijzondere aandacht aan de gedurfde en innovatieve visie van het Braziliaanse paviljoen. “Terra [Aarde]” onderscheidt zich door zijn vermogen om het verleden te herinterpreteren en een veelbelovende toekomst te schetsen. In lijn met het centrale thema van deze 18e Biënnale, het ‘Laboratorium van de Toekomst’, biedt het paviljoen een diepgaande reflectie op het verleden, het heden en de toekomst van Brazilië, met bijzondere aandacht voor de aarde als middelpunt van de discussies. Het benadert de aarde als zowel een poëtisch als concreet element binnen de tentoonstellingsruimte. Het curatorenteam heeft bijvoorbeeld het hele paviljoen bedekt met aarde, wat een indrukwekkende ervaring creëert voor bezoekers. Deze benadering stelt het publiek in staat om direct contact te leggen met inheemse en quilombola tradities en met de religieuze praktijk van candomblé. Door op de aarde te lopen die de vloer van het paviljoen bedekt, worden bezoekers uitgenodigd om fysiek in contact te komen met de Braziliaanse culturele en spirituele realiteit.

“In onze curatoriële visie sttellen we Brazilië voor door middel van aarde. Aarde als grond, meststof, vloer en territorium. Maar ook de aarde in zijn globale en kosmische betekenis, als een planeet en de gemeenschappelijke thuis van al het leven, menselijk en niet-menselijk. De aarde als herinnering, maar ook als toekomst, waarbij het verleden en het erfgoed in vraag worden gesteld om de reikwijdte van de architectuur te verbreden met het oog op de meest dringende hedendaagse stedelijke, territoriale en milieu-uitdagingen”, aldus Gabriela de Matos en Paulo Tavares

De Gouden Leeuw voor de beste deelnemer aan de internationale tentoonstelling “Laboratorium van de Toekomst” ging naar DAAR, wat staat voor Decolonizing Architecture Art Residency. Dit artistieke collectief, opgericht door Sandi Hilal en Alessandro Petti, onderzoekt de verbanden tussen architectuur, kunst en politiek en richt zich daarbij op dekolonisatie, bezetting en verzet.

DAAR bekijkt architectuur en stedelijke ruimte in de context van bezet Palestina. Het collectief is gevestigd in Beit Sahour, vlakbij Bethlehem, en heeft een kunst- en onderzoekscentrum opgericht dat dient als platform voor hun projecten en samenwerkingen.

Hun kritische en geëngageerde benadering daagt dominante verhalen uit en geeft een stem aan degenen die gemarginaliseerd worden. Hun werk verkent kwesties van grondgebied, identiteit en herinnering, en benadrukt de realiteit die Palestijnen ervaren en de gevolgen van de Israëlische bezetting.

Ook de Belgische kunstenaar Sammy Baloji (Twenty Nine Studio) viel in de prijzen met zijn installatie “Aequare: the Future that Never Was“. Zijn voorstel voor het ‘Laboratorium van de Toekomst’ is calt uiteen in drie delen en vormt een narratief met als centraal thema de verwoesting van het landschap en de ontwrichting van prekoloniale sociale systemen door het kolonialisme .

Het eerste deel bestaat uit een filmprojectie van archiefbeelden en eigen materiaal van de kunstenaar over het agrarisch centrum van Yangambi in de Democratische Republiek Congo.

In het tweede deel komen archiefdocumenten en reisdagboeken aan bod van expedities naar Indonesië door Belgische landbouwkundigen en architecten. Deze hadden de ambitie om Belgische landbouwtechnieken te importeren in Congo, in een tijd waarin koloniale aspiraties de culturele en technische uitwisselingen tussen naties bepaalden.

Het derde deel geeft een kijk op het werk van de Belgische architect Henry Lacoste en zijn project voor de Wereldtentoonstelling van 1935.