Another Brick in the Wall

Om de twee uitbreidingen van het scholencomplex van de Mechelse Ursulinen te realiseren, heeft Label architecture een behendig spel moeten spelen met de bestaande dichtheid en de ontstaansgeschiedenis van de gebouwen. Ook al gebruiken de architecten bakstenen, een standaardmateriaal voor schoolarchitectuur, toch slaagt het project erin om niet alleen sober maar ook genereus te zijn én het beste te maken van de gestandaardiseerde aanpak van het programma ‘School van Morgen’ van het Vlaamse Ministerie van Onderwijs.

De hoge baksteenvolumes laten zich raden zodra je de Brusselsepoort verlaat. Door een doodlopend steegje dat het huizenblok in leidt, zie je de rode bakstenen muren met dubbele voeg, tussen de mix van bijgebouwtjes en veranda’s van de aanpalende huizen. De klokkentorens weerklinken in de verte. Mechelen is een stad van kerken en scholen. Kerken toornen uit boven de daken en scholen vullen de binnengebieden van bouwblokken. De recente uitbreiding van het scholencomplex van de Ursulinen is gerealiseerd binnen een bestaande opeenvolging van open en ingenomen ruimte. Het complex ontwikkelde zich op een eeuwenoude locatie met opeenvolgende uitbreidingen en verbouwingen, waartoe ook de meest recente uitbreiding van de school gerekend kan worden. Elke toevoeging vereist wel dat de open ruimte die deze ministad binnen de stad huisvest, met precisie en zorg wordt benaderd.

Het project van Label voegt eenvoudig twee imposante volumes toe. Ze zijn compact en beredeneerd in het bestaande complex geïntegreerd. Een eerste, centraal volume verdeelt de speelplaats van de middelbare en lagere school en sluit aan op een oude vleugel. Een lager, tweede volume aan de oostkant voorziet in een kleinere en beschutte speelplaats voor de kleuters. In beide gevallen behoudt een compact plan met weinig middelen de algemene kwaliteit bij de verdeling van de verschillende programmaonderdelen. De dimensies van de mooie en ruime sporthallen werden afgestemd op de ruimte die er was. De ene zit in de grond, de andere zweeft boven de klaslokalen, als het ware om de kubieke meters die het evenwicht van het geheel kunnen verstoren, in het niets te doen opgaan. Bij de Ursulinen dient de kathedraal als doel bij het voetballen …

Hoewel de volumes het materiaal baksteen ontlenen aan de gebruikelijke beeldtaal van schoolarchitectuur, breken ze enigszins met de genealogie van het bouwblok door hun ambachtelijk uitzicht, rechte lijnen en regelmatige ritmering. Ze lijken zich te willen inpassen in een vervlogen tijdperk. Best grappig als we bedenken dat deze ingreep kadert in het door het Vlaamse Ministerie van Onderwijs gesteunde programma ‘School van Morgen’. Aan de hand van procedures die architecten en bouwondernemingen van bij het voorontwerp mee betrekken, wordt een programma uitgerold volgens een streng gecontroleerde, uniforme regelgeving. De gebruikte materialen zijn bescheiden en worden sober toegepast. Binnen stralen ze een sfeer van schijnbare alledaagsheid uit. In beide gebouwen is het plan eenvoudig en pragmatisch: een centrale gang strekt zich uit tussen de trappenhallen en bedient zes tot acht klaslokalen. Maar de architectonische elementen en ruimtes zijn steevast ontworpen met een generositeit die het pragmatisme van de afwerking overstijgt. Een zeer brede gang, scheidingswanden volledig in glas, verticale lichtkokers en, ten slotte, zeer grote ramen. De werking van bepaalde programmaonderdelen maakt ook buitenschoolse activiteiten mogelijk.

Daarnaast zijn er nissen, hekkens, hellingen, trappen, portieken en binnenplaatsen. Het zijn wissels en filters die het komen en gaan van honderden leerlingen en leerkrachten vloeiend doen verlopen, van de ene binnenplaats naar de andere, van thuis naar de klas, van fiets naar schoolbank. Ze markeren de verschillende buitenruimten, organiseren de ruimte bestemd voor de oudere of jongere kinderen en dienen als toegangspoort tussen de straat en de speelplaats. Ze haken aan op de aanpalende gebouwen, nieuwe bakstenen vermengen zich speels met oude.

[…]