Anders bouwen?

Vanaf april wijdt Z33 zijn zalen aan extractie en haar ontwrichtende kracht op het milieu. Met Charging Myths kaart het Belgisch-Congolese kunstenaarscollectief On-Trade-Off de verregaande maatschappelijke gevolgen van lithiumontginning in de Democratische Republiek Congo aan en de invloed van de globale economie op lokale instabiliteit. BC Architects toont in Same Same but Different een soortgelijke bezorgdheid, maar bekijkt het ruime vraagstuk van ontginning vanuit een architecturaal standpunt.

BC ziet architectuur als gamechanger, omdat de discipline een immense impact heeft op onze omgeving. Het bureau staat een verantwoorde omgang met grondstoffen voor en zoekt naar technieken om dat te bereiken. Duurzaam materiaalgebruik alleen maakt geen duurzame architectuur, dus tracht BC het bouwproces te veranderen. Door de rol van de architect en andere spelers in vraag te stellen en de invloed van stakeholders te vergroten in een participatief traject, morrelt het aan de gevestigde orde. Het bureau wil aantonen dat het in principe niets nieuws doet, maar dat het gekende processen (her)-introduceert in de westerse bouwcultuur.

In de expo etaleert BC de eigen expertise inzake prototypering en materiaalcreatie, inherent aan de zoektocht naar een circulaire bouwindustrie. Het toont drie projecten die elk een thema voorstaan, naar een karakteristieke eigenschap: de oorsprong van de bouwmaterialen. Deze zijn geo-sourcing, urban sourcing en biosourcing, respectievelijk van toepassing op Woodstock, Usquare en Atelier Luma. De materialen krijgen dan ook een prominente plaats in de expo.

Het eerste van deze projecten is een vakantiewoning langs een rivier in het zuiden van België. Parallel met de oever worden drie natuurstenen kernen gebouwd met ertussen een circulaire structuur van houten balken. Het materiaalgebruik in de woning is duidelijk geïnspireerd op de omgeving. BC plaatste de houten structuur op kolommen, zodat de natuur de ruimte onder de woning vrij kan inpalmen. Deze geste toont dat het bureau ook de niet-menselijke context op zijn ontwerpen laat wegen.

Het tweede project, Usquare in Elsene, is een reconversie van een voormalige rijkswachtkazerne, één in een stilaan lange rij herbestemmingen van militair erfgoed in steden. Meer dan die andere zet het project in op een programmatische mix en een doorgedreven circulariteit. De nieuwe hub huisvest instituten voor universitair onderzoek en innovatie, herbergt residenties en bevordert publieke interactie door de eens gesloten site te openen naar de stad. De stad wordt letterlijk deel van de gebouwen, aangezien met behulp van urban mining afvalstoffen van bouwwerven gebruikt worden om nieuwe materialen te creëren.

Atelier Luma is een spin-off van Luma, een kunstencentrum in Arles. Door middel van ontwerpend onderzoek wil het kennis over natuurlijke rijkdommen uit de streek rond de stad vergaren en uitdragen naar het publiek. Het laatste project in het drieluik is een renovatie van een oude spoorweghal om het Atelier te huisvesten. BC gebruikte hiervoor meer dan tien verschillende materialen die algemeen als afval worden beschouwd, voornamelijk bijproducten uit onder andere landen mijnbouw. De tentoonstelling focust evenwel meer op die met een biologische origine, om een helder onderscheid met de andere projecten te bewaren.

In navolging van zijn eigen werking startte BC een samenwerkingsverband met het Build Beyond Borders-postgraduaat van de UHasselt, het Same Same but Different Lab. Dat lab onderzoekt nieuwe systemen van extractie binnen de bouw, uitgaand van regeneratieve materialen en urban mining. Tijdens de expo in Z33 ontplooit zich in een vierde ruimte een publiek programma gesteund door dit lab. Same Same but Different, de titel van de tentoonstelling, kan op verscheidene manieren worden geïnterpreteerd. Enerzijds als de eerder vermelde visie van het bureau op zijn werking, als herimplementatie van oude technieken en processen. Anderzijds als een filosofie of aanpak die in de drie getoonde projecten werd herhaald, met de context waarin dat gebeurde als grootste verschil. Men kan deze expo ook zien als een vervolg op The Act of Building, BC’s installatie op de architectuurbiënnale van 2018 in Venetië. Het bureau kaart terecht dezelfde problematieken aan en gebruikt daar bovendien alleen projecten in Europese context voor. Het is duidelijk dat anders bouwen ook in het Westen kan.